Kindercoaching binnen de school

Stichting WelZijn Kinderen, januari 2022
KIK Kindercoach Opleiding

In het leven van ieder kind doen zich wel eens situaties voor waardoor het flink van slag kan raken. Een echtscheiding, een verloren vriendschap, een ongeluk, een verhuizing of het verlies van een geliefd familielid. Het hoort allemaal bij het leven, maar kan een kind behoorlijk uit z’n kracht halen. Een kindercoach in het onderwijs is bij uitstek in de gelegenheid om een kind direct na een ingrijpende gebeurtenis de ondersteuning te geven die het nodig heeft en kan het kind zo behoeden voor een leerachterstand. Of op de lange termijn mogelijk zelfs voor een medisch label.

Mariska vindt Wouter (9) er stoer uitzien met zijn blonde kuif en oorringetje, maar zijn doffe ogen en hangende schouders vertellen een ander verhaal. Op de vraag waarom hij in de klas zo boos was geworden dat hij naar huis werd gestuurd heeft hij geen antwoord. Wel weet hij dat zijn juf en klasgenootjes zijn gedrag vervelend vonden. Om Wouter beter in staat te stellen om zijn emoties te benoemen, pakt Mariska het boek “Het Kleurenmonster” erbij. Voor elke emotie die Wouter in zichzelf herkent, versieren ze samen een glazen potje. Ze plakken er een sticker op met de naam van die emotie. En elke keer als Wouter een van de emoties thuis of op school sterk voelt, schreef hij in de weken daarna een klein briefje met wat er is gebeurd. Deze stopt hij in het bijpassende potje. Zo wordt al snel duidelijk dat Wouter nog steeds heel verdrietig is over de dood van zijn opa, nu alweer een jaar geleden. Papa en mama waren op dat moment veel te veel met hun eigen verdriet bezig om aandacht te hebben voor het verdriet van Wouter. Veel van Wouters vragen waren onbeantwoord gebleven en dat maakte Wouter almaar bozer. Nu dat duidelijk is, stelt Wouter voor zichzelf een paar duidelijke doelen en kan hij bepalen wie hem het beste kan helpen om deze doelen te verwezenlijken.

De toegevoegde waarde

In het afgelopen decennium heeft Stichting WelZijn Kinderen in Nederland en Caribisch Nederland honderden leerkrachten opgeleid tot kindercoach in het onderwijs. Uit een onderzoek door Stichting WelZijn Kinderen onder oud-studenten is gebleken dat de meeste leerkrachten na hun studie hun werk als leerkracht combineren met hun nieuwe competenties als kindercoach. Op sommige scholen is er sprake van een taakverbreding. De leerkracht werkt dan in de eigen groep en tevens een aantal uren per week als kindercoach binnen de school. Binnen enkele scholen is een andere keus gemaakt en is ruimte gecreëerd voor de functie van kindercoach.

Carla Muijsert – van Blitterswijk en Margrete Stoute-Boots, beide als docent werkzaam voor de Kind In Kracht Kindercoach Opleiding zien, duidelijke redenen waarom kindercoaching binnen de school aan populariteit wint:

Het is laagdrempelig. De kinderen zien de kindercoaching als een onderdeel van de school en voelen zich geen uitzondering
Kinderen voelen zich sneller op hun gemak, omdat ze in een hun bekende omgeving blijven
De ouders kennen de leerkracht meestal al en er zijn voor hen geen kosten aan verbonden als de kindercoaching plaatsvindt binnen de school
Kindercoaching kan een overbrugging zijn voor kinderen die op lange wachtlijsten staan bij reguliere zorginstellingen
De kindercoach pakt op wat de leerkracht in de klas ziet en hoort, maar waar de leerkracht geen tijd voor heeft om iets mee te doen
Kindercoaching is kortdurend en preventief. Een kind krijgt een paar weken wat extra aandacht op het moment dat dit nodig is
Een kindercoach herkent en erkent een onderliggende kwaliteit als een mogelijke oorzaak voor gedragsproblematiek, zoals hooggevoeligheid, hoogbegaafdheid of beelddenken.

Isabella (8) is drie maanden geleden verhuisd naar een nieuwe stad. Ze heeft haar vriendjes en vriendinnetjes achter zich moeten laten en is begonnen op een nieuwe school. De verhuizing is haar niet in de koude kleren gaan zitten. Ze piekert veel, vooral ’s nachts kan ze haar gedachten maar moeilijk loslaten. Elke dag staat ze moe op. Haar nieuwe leerkracht ziet een meisje dat naar haar mening veelal suf voor zich uit zit te staren, zich moeilijk kan concentreren en nauwelijks aan het werk te krijgen is. De kinderen in haar nieuwe klas doen een tijdje hun best om contact met Isabella te maken, maar Isabella houdt de boot af. Juf trekt na een paar weken aan de bel bij de ouders. Die vallen bijna van hun stoel van verbazing als ze horen hoe Isabella zich op school gedraagt. Zo kennen ze hun vrolijke en leergierige meisje niet. Op het moment dat ze voorzichtig door de juf gevraagd wordt of ze misschien ooit verschijnselen van autisme bij Isabella hebben waargenomen, dringt het besef bij de ouders door dat er echt een probleem is. De juf neemt de ervaringen van de ouders serieus en wijst hen op de mogelijkheid om Isabella in contact te brengen met haar collega die tevens kindercoach is. De kindercoach helpt Isabella om haar verdriet over de verhuizing te verwerken en om haar verhaal te delen met haar ouders, juf en nieuwe klasgenootjes. Iedereen is van harte bereid om Isabella te helpen en binnen een paar weken is Isabella weer helemaal de oude.

‘Een kind dat blijft hangen in een onverwerkte ervaring, ervaart chronische stress en krijgt bijvoorbeeld moeite met de executieve functies. Om tot leren en presteren te komen, moet een kind rust ervaren in het hoofd en lijf. Dat is onmogelijk als er sprake is van stress. Ook is het voor een kind dat stress ervaart lastig om zich weerbaar op te stellen bij een nieuwe frustratie of tegenslag. Dan kan de problematiek zich gaan stapelen. Hoe langer het duurt voordat er ingegrepen wordt, hoe groter de kans dat het kind uiteindelijk terechtkomt in het medisch circuit’, aldus Carla en Margrete.
’Op scholen met een kindercoach worden minder kinderen doorverwezen naar specialistische zorg en schoolmaatschappelijk werk, omdat kindercoaching veel ondervangt.’

Kwaliteitsgerichte aandacht

E. Wassenaar, adjunct-directeur bij De Keerkring in Woerden ziet een duidelijke meerwaarde van een kindercoach binnen haar school. ‘Op onze SBO-school hebben wij leerlingen die vaak op het reguliere basisonderwijs te horen hebben gekregen waar ze allemaal niet goed in zijn of op achterlopen en hebben daar extra ondersteuning in ontvangen. Dit heeft een flinke deuk in het zelfvertrouwen van de leerling gegeven. De kindercoach is er om met de leerling te kijken waar hij of zij wél goed in is en waar de talenten zitten. Ook kinderen die moeite hebben met emotieregulatie kunnen bij onze kindercoach terecht. De kindercoach heeft tevens een coachende rol voor leerkrachten die een hulpvraag hebben met betrekking tot het gedrag van een leerling.
Ook tijdens de lessen, wanneer een leerling te veel prikkels ontvangt of gefrustreerd dreigt te raken, weet zij de leerling een veilige haven te bieden. Dit doet ze door een gesprekje aan te gaan, een spelletje te doen met de leerling, het kind juist even met rust te laten of een oefening te doen.
Ik denk dat ik een heel boek over de waardevolle taken van de kindercoach kan schrijven. De korte samenvatting is dat onze kindercoach een onmisbare taak heeft binnen onze SBO-school. Zij is er voor de leerlingen, ziet de krachten en talenten en weet deze op bijzonder wijze te bekrachtigen en tot ontwikkeling te laten komen. Zij ziet het kind!’

Kinderen in hun kracht

Een kindercoach biedt sociaal-emotionele ondersteuning op het moment dat dit nodig is. Hoe lang dit duurt verschilt van kind tot kind. Soms is een gesprek waarin het kind de volle aandacht krijgt en zich helemaal kan uiten voldoende, soms duurt een traject een aantal weken. Waar het om gaat is dat het kind weer goed in z’n vel zit en zich weer weerbaar op kan stellen. Hier heeft iedereen baat bij, het kind, de ouders, de school en de maatschappij.
‘Er blijft zoveel potentie beschikbaar als kinderen op het juiste moment net even dat zetje in de rug krijgen die ze nodig hebben’, aldus Kelly die op haar school een dag in de week een functie heeft als kindercoach. ‘Meestal hebben kinderen geen gespecialiseerde hulp nodig en is een kortdurende ondersteuning op het sociale-emotionele vlak voldoende. De lijntjes zijn kort, we kunnen problematiek snel aanpakken en ontlasten hiermee ook de leerkracht. Dat het voor de kinderen zelf ook goed werkt, blijkt wel uit de woorden van Inge (11) als haar kindercoach met haar het traject evalueert: ‘door jou durf ik nu weer mezelf te zijn.’

Met dank aan oud-deelnemers Edith, Jeanette, Karin, Kelly, Loekie, Maaike, Marielle, Mariska, Marjolein, Natasja en Nelleke voor hun inhoudelijke bijdrage.